بررسی بیماریزایی و مقایسه سطوح مختلف مایه تلقیح اولیه نماتد ریشه گرهی meloidogyne javanica روی سه گیاه دارویی

وابستگی انسان به گیاهان دارویی همواره در طول تاریخ استمرار داشته است. حتی امروزه نیز استفاده از داروهای سنتتیک گیاهان دارویی بسیار رایج می باشد. کشور ما یکی از مناطق بسیار پر اهمیت از نظر تولید این گیاهان بوده و توانایی تامین نیازهای داخلی و صدور به سایر کشورها را نیز دارد. این گیاهان در اثر متابولیسم ثانویه، موادی را تولید می کنند که دارای آثار فیزیولوژیکی و اختصاصات درمانی می باشند. در این تحقیق از گیاهان دارویی نعناع فلفلی، مرزنجوش و بارهنگ کبیر به منظور بررسی وضعیت میزبانی آن ها نسبت به نماتد ریشه گرهی meloidogyne javanica و تاثیر این گونه نماتد بر برخی از ترکیبات دارویی گیاهان حساس به نماتد، استفاده گردید. طی سال های 89-87 ریشه گیاهان بادمجان، گوجه فرنگی و انار آلوده به نماتد ریشه گرهی از استان های اصفهان و چهار محال بختیاری جمع آوری گردید. به منظور شناسایی گونه نماتد و تکثیر انبوه، از هر نمونه ریشه حاوی گره درون تشتک پتری حاوی آب مقطر سترون، یک کیسه تخم بزرگ انتخاب شد و به آرامی از ریشه جدا و درون یک ویال حاوی آب مقطر سترون قرار داده شد. سپس در گلخانه، در مجاورت نشاء های 4-2 برگی گوجه فرنگی رقم rutgers شیاری ایجاد و یک کیسه تخم در آن قرار داده شد. بعد از گذشت 70-60 روز ریشه گیاهان به منظور شناسایی گونه نماتد مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از روش های ریخت شناسی و نشانگرهای مولکولی استفاده و سپس با توجه به الگوی برشی از شبکه کوتیکولی انتهای بدن ماده های بالغ، تکثیر باند 670 و 1600 جفت بازی از dna استخراجی از تخم، لارو و خاک گلدان آلوده به نماتد، گونه نماتدm. javanica شناسایی گردید. وضعیت میزبانی سه گیاه نعناع فلفلی، مرزنجوش و بارهنگ کبیر، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار بررسی شد و پس از 30 روز تعداد سه تخم و لارو نماتدm. javanica در گرم خاک در اطراف ریشه این گیاهان تلقیح گردید. پس از 60 روز ریشه گیاهان از گلدان خارج و پس از بررسی شاخص های نماتدی مانند تعداد گال، تعداد تخم، تعداد کیسه تخم و تعداد لارو در خاک و همچنین با توجه به فاکتور تولیدمثلی (rf)، گیاهان نعناع فلفلی و مرزنجوش نسبت به این گونه نماتد مقاوم و گیاه بارهنگ کبیر حساس شناسایی شدند. پس از مشخص شدن وضعیت میزبانی، به منظور بررسی اثر سطوح متفاوت جمعیت اولیه نماتد روی گیاه حساس، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی طراحی گردید. پس از 100 روز داده های به دست آمده از فاکتورهای اندازه گیری شده با نرم افزار آماری sas مورد تجزیه آماری قرار گرفت و میانگین ها بوسیله آزمون دانکن چند متغیره مقایسه شدند. با توجه به نتایج به دست آمده، به طور کلی میانگین فاکتورهای رشدی در گیاه با افزایش مایه تلقیح اولیه کاهش می یابد. تجزیه و آنالیز ترکیبات شیمیایی (کوئرستین، یورسولیک اسید و کامپفرول) عصاره برگ های گیاه بارهنگ کبیر سالم و آلودهتوسط دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارکرد عالی (hplc) صورت گرفت. نتایج تجزیه، آنالیز و مقایسه ترکیبات شیمیایی برگ های سالم و آلوده نشان داد که ترکیبات فلاونوییدی و تری ترپنوئیدی، کوئرستین و یورسولیک اسید که از ترکیبات دارویی دارای اثرات ضد سرطان، ضد تومور و ضد التهاب می-باشند در تیمار سه تخم و لارو در گرم خاک به ترتیب نسبت به شاهد 42/55% افزایش و 19/52% کاهش یافته است که به دلیل نقش این مواد در واکنش دفاعی میزبان در مقابل حمله حشرات و عوامل بیماریزا می باشد. با توجه به افزایش غلظت ترکیب دارویی کوئرستین در برگ های آلوده به نماتد نسبت به برگ های سالم انتظار می رود این گونه نماتد به عنوان القا کننده ترکیب کوئرستین در گیاه باشد که این ترکیب در گیاه نقش دفاعی داشته و از لحاظ دارویی نیز برای انسان دارای اهمیت است.